Cultuuronderwijs voor digitale geletterdheid

In onze moderne samenleving is het een vanzelfsprekendheid dat leerlingen dagelijks omringd zijn door digitale apparaten en het internet. Vaak wordt gedacht dat ze wel digitaal vaardig zijn. Het bedienen van tablets en smartphones gaat ze goed af, maar leerlingen zijn zich niet altijd bewust van de werking, mogelijkheden en risico’s van deze technologie. Toch is dat bewustzijn onmisbaar om in de huidige maatschappij te kunnen leren, leven en werken. Het onderwijs moet daarom een rol spelen in het relatief nieuwe leergebied digitale geletterdheid. Begin maart zijn de nieuwe conceptkerndoelen digitale geletterdheid gelanceerd door SLO. Maar wat betekent dat precies, digitaal geletterd zijn? Welke basisvaardigheden vallen eronder? En vooral, hoe kun je culturele activiteiten inzetten om digitale geletterdheid een plek te geven in je onderwijs?

Wat is digitale geletterdheid?

Digitaal geletterd zijn betekent dat je kennis hebt over digitale technologie en er kritisch en bewust mee om kunt gaan. Daardoor kun je een inschatting maken van de kansen en risico’s die het met zich mee brengt. Je kunt omgaan met complexe situaties die zich in de digitale wereld voordoen en zoekt naar toepassingsmogelijkheden van digitale technologie.
SLO maakt binnen digitale geletterdheid onderscheid tussen vier kennisdomeinen, waaronder verschillende basisvaardigheden vallen.

• Praktische ICT-vaardigheden/ICT-basisvaardigheden: dit zijn de kennis en vaardigheden die je nodig hebt om te begrijpen hoe netwerken en computers werken en hoe je verschillende soorten technologie zelf praktisch kunt toepassen.
• Mediawijsheid: dit is de verzameling competenties die je nodig hebt om bewust, kritisch en actief te kunnen deelnemen aan de gemedialiseerde wereld.
• Digitale informatievaardigheden: dit zijn de vaardigheden die je nodig hebt om digitale bronnen kritisch te kunnen beoordelen op relevantie en betrouwbaarheid, maar ook om nieuwe informatie te kunnen zoeken.
• Computational thinking: hierbij gaat het om kennis over denkprocessen, waarbij je computertechnologie toepast om vraagstukken op te lossen.

Hoe kun je met cultuuronderwijs aansluiten op digitale geletterdheid?

Je kunt kinderen en jongeren op een creatieve manier kennis laten maken met (de vaardigheden rond) digitale technologie. Vaak zijn leerlingen van nature nieuwsgierig om de mediawereld te ontdekken. Kun je met digitale technologie een kunstwerk maken? Zeker! Programmeer je eigen animatie, ontwerp een virtuele werkelijkheid of bouw je eigen website. Dit prikkelt de creativiteit van leerlingen, terwijl ze werken aan probleemoplossend vermogen en ontdekken wat de mogelijkheden van digitale technologieën zijn. Wanneer je begrijpt hoe de digitale wereld aan de achterkant in elkaar zit, kun je een betere inschatting maken van de kansen en risico’s die digitale technologie met zich mee brengt.

Cultuuronderwijs kan ook handvatten bieden voor het voeren van een gesprek over actuele onderwerpen uit de digitale wereld. Denk aan nepnieuws, mediamanipulatie en AI. Kun je er zelf voor zorgen dat een video er anders uit ziet dan de echte wereld, bijvoorbeeld met een green screen? Hoe maak je zelf een film of foto en voeg je effecten toe? Hoe kun je met AI beeld ontwerpen? Wat is echt, wat is nep? Cultuur leert leerlingen bewust, begrijpend en kritisch naar de digitale media om hen heen te kijken.

Culturele activiteiten rond het thema digitale geletterdheid

Cultuur & School Utrecht bemiddelt culturele partners die zich specifiek richten op de vier domeinen binnen digitale geletterdheid. Denk bijvoorbeeld aan:

•  Click F1 leert leerlingen navigeren in de digitale samenleving met educatief aanbod over media en digitale geletterdheid. Ze werken vanuit creativiteit, sporen leerlingen aan kritisch te denken en dragen bij aan digitale veiligheid en weerbaarheid. Het aanbod van Click F1 sluit aan bij alle vier de domeinen van digitale geletterdheid.
• De Programmeerschool biedt lessen waarbij leerlingen zich de basiskennis en vaardigheden over digitale technologie eigen maken en ze écht leren programmeren. Creativiteit is een manier van denken, die je kunt inzetten bij het programmeren. De Programmeerschool biedt een stevige ondergrond in het domein computational thinking maar sluit ook aan bij de andere domeinen.
• Hoogt On Tour zet in op filmeducatie en leert leerlingen hoe met bewegende beelden een verhaal kan worden verteld. De leerlingen worden uitgedaagd om beelden te interpreteren en er betekenis aan te geven. Ze bieden workshops op het gebied van sociale media en begrijpend kritisch kijken. Hiermee sluiten ze aan op het domein mediawijsheid.
• Fotodok leert leerlingen begrijpend en bewust te kijken. Daarvoor zetten ze in op documentaire fotografie, maar ook op virtual reality, film en webdocumentaires. Het zwaartepunt van de workshops ligt bij het domein mediawijsheid. Hoe kijk je naar de mediabeelden om je heen? Kun je het begrijpen? Hoe maak je zelf beeld?
• Monobanda maakt projecten die zich bevinden op het grensvlak tussen de virtuele en fysieke wereld, geschikt voor PO. Jonge kinderen kunnen daarbij via betekenisvol spel experimenteren en kennismaken met praktische ICT-vaardigheden, terwijl ze iets moois en eigens creëren.

Buiten het aanbod van deze partners zijn er verschillende voorstellingen en workshops die aansluiten bij digitale geletterdheid. Je vindt ze door te filteren op de 21ste eeuwse vaardigheden Computational Thinking, ICT-basisvaardigheden, Informatie vaardigheden en Mediawijsheid. Hier hebben we het aanbod voor PO gefilterd en hier voor VO. Of filter eens op de discipline media (hier te bekijken voor PO en VO).

Onderwijsevent digitale geletterdheid

PCOU Willibrord, Bibliotheek Utrecht, Marnix Academie en Hogeschool Utrecht organiseren op 16 mei 2024 een Onderwijsevent Digitale Geletterdheid. Deze middag zal geheel in het teken staan van de nieuwe kerndoelen: hoe pas je digitale geletterdheid toe in de praktijk, waar kun je aan denken?

Wist je dat?

… het SLO op woensdag 10 april en dinsdag 14 mei van 16.00-17.00 uur webinars over de conceptkerndoelen voor digitale geletterdheid organiseert? Leraren, schoolleiders en kwaliteitsmedewerkers kunnen zich hiervoor aanmelden om hun vragen te stellen.

… de consulenten van Cultuur & School Utrecht je kosteloos kunnen ondersteunen bij of adviseren over het inrichten van cultuuronderwijs rond het thema digitale geletterdheid? Neem contact op via consulent@cultuurenschoolutrecht.nl.