Cultuurthermometer in de wijk Noordoost

In de serie Cultuurthermometer in de wijk schetsen we de stand van zaken rondom cultuureducatie en –participatie in de tien Utrechtse wijken, gezien door de ogen van onderwijsprofessionals die zich in de school bezighouden met kunst en cultuur. Waar liggen volgens hen kansen en uitdagingen? 

Op 13 februari 2025 kijken we in de wijk Noordoost naar het aanbod binnen en buiten school. We deden dit samen met vier interne cultuur coördinatoren PO en een directeur PO,  een cultuurcoördinator VO, een cultuurprofessional en een sociaal makelaar.

Wijkschets Noordoost

In de wijk Noordoost zijn 11 scholen voor primair onderwijs en 1 school voor voortgezet onderwijs. De wijk ligt aan de buitenrand van de stad, grenzend aan de binnenstad. Opvallend aan de demografie is dat in heel Utrecht de bevolking snel groeit, maar dat de groei in Noordoost juist laag is.

Cultuureducatie PO & VO in Noordoost

Net als in de bijeenkomsten in andere wijken nodigen we de deelnemers uit om met gekleurde plakkertjes op de kaart aan te geven welke aanbieders van cultuureducatieaanbod ze kennen. Zodra het eerste plakkertje op de kaart staat, volgt de ene tip na de andere en zo wisselen de deelnemers volop ideeën en inspiratie uit.

“Oja, ik denk vaak het eerst aan kant en klare programma’s voor scholen, maar er zit natuurlijk veel meer in de wijk.”

Bij cultuureducatie wordt in eerste instantie gedacht aan specifieke programma’s voor scholen, maar al snel komen andere voorbeelden voorbij: de mogelijkheid om ruimtes te huren, een plek waar kinderen avontuurlijk buiten kunnen spelen in combinatie met creativiteit, beeldend kunstenaars, een dansschool, erfgoed…

De kaart staat uiteindelijk vol met mogelijkheden voor zowel PO als VO. “Het is alleen geen kant en klaar aanbod. Soms weet je niet direct of ze iets doen voor scholen,” merkt iemand op. “Het staat vaak niet op de website en er is ook geen arrangement.”

Er worden veel particuliere aanbieders genoemd, zoals dansleraren, muziekdocenten en beeldend kunstenaars. “Bij buurtcentra worden veel ruimtes verhuurd aan particulieren, bijvoorbeeld voor pianoles” vertelt iemand. De icc’ers zijn nieuwsgierig naar wat deze aanbieders voor hun school kunnen betekenen. “Maar een groep van 20 kinderen in bedwang houden, is ook wel weer een ander vak. Ik kan me voorstellen dat ze kinderen willen leren schilderen, maar hoe begeleid je dat?”

Ook in deze bijeenkomst stellen we de vraag of er disciplines ontbreken. “Kunst zien, zoals in een museum of atelier!” en “Theater, maar dat zit best ver weg”. Verder brainstormend vindt de groep meer voorbeelden. Zo bouwt de VO-school binnenkort zelf een theater en zijn er voorbeelden van musea die de wijk in gaan.

Op gebied van taal valt de blik uiteraard op de bibliotheek. “Het is wel een kleine bieb en het verschilt erg per locatie hoeveel ze met scholen doen”. De cultuurcoördinator VO vertelt dat zij met leerlingen altijd naar “de grote bibliotheek” gaan.

Bij elke discipline zijn wel voorbeelden te vinden en zo komen er steeds nieuwe plakkers bij op de kaart, zoals een tekencollectief en mogelijkheden bij de verschillende kunstopleidingen in de wijk.

Veel plakkertjes staan net buiten de wijk, in de binnenstad. “Hoe belangrijk is het eigenlijk dat cultuuraanbod in de buurt zit?” vragen we. Eén van de scholen heeft hier een duidelijke visie op: “Wij zijn een cultuurprofiel school en Utrecht heeft een rijke culturele omgeving. We vinden het belangrijk dat leerlingen hun eigen omgeving kennen en in groep 8 alle culturele partners hebben leren kennen. Daarom doen wij alleen culturele activiteiten in Utrecht. We gaan soms wel met de bus, naar de andere kant van de stad, maar nooit naar andere steden.”

De anderen ondernemen om dezelfde reden overwegend activiteiten in de wijk en de binnenstad. “Het is ook praktisch! Je moet anders een hele reis afleggen. En voordat je daar bent… dat kost tijd en geld. Door dichtbij te blijven heb je meer quality time op de locatie zelf.”

“Door de wijk en de binnenstad in te gaan, maak je leerlingen vertrouwd met hun eigen culturele omgeving.”

Ook het voorgezet onderwijs focust op de wijk. “De locaties die nu op de kaart staan, bezoeken we veel – vooral de locaties in de binnenstad. Maar er komen bij ons ook veel kunstenaars op school en we werken samen met de aanbieders in de wijk. Misschien is het voor ons ook minder nodig dat alles in de wijk is, want onze leerlingen komen ook van buiten de wijk. Tijdens open dagen zien we zelfs leerlingen uit Leidsche Rijn die komen kijken.”

Noordoost heeft dus veel te bieden onder schooltijd, maar de deelnemers weten niet altijd wat het cultuureducatieaanbod van de – veelal particuliere – aanbieders inhoudt. Een deel van het aanbod ligt ook net buiten de wijk. Cultuureducatieaanbod voor het primair onderwijs krijgt daarmee 1,5 punten. Voor het voorgezet onderwijs is het iets minder belangrijk dat al het aanbod in de wijk is en zij werken al veel samen binnen de wijk. Het aanbod voor voortgezet onderwijs krijgt 2 punten.

Cultuurparticipatie PO & VO in Noordoost

Voor het eerste plakkertje op de kaart staat, zegt iemand: “Lastig, deze aanbieder heb ik al genoemd bij cultuureducatie, maar eigenlijk heb ik geen flauw idee of ze onder schooltijd ook dingen doen. Ik zou hem dan eerder bij deze vraag zetten.” Opnieuw wordt duidelijk dat het aanbod van particuliere aanbieders niet zo bekend is. “Ik hoor leerlingen wel over muzieklessen en misschien musical, maar ik weet eigenlijk niet waar ze dit doen.” Er zijn ook veel leerlingen die niet in de wijk op les zitten, maar naar de binnenstad gaan “Dat is dus geen verdienste van Noordoost.” Eén van de icc’ers denkt dat deze wijk meer op sport gericht is, wijzend naar de sportvelden. “Ah, dat is dat grote gat op de kaart!” roept iemand lachend.

“Mijn drie tieners zijn sporters en één volgt ook pianoles thuis. Ik zou eigenlijk niet weten waar ze specifiek in deze wijk naartoe kunnen.”

Iemand vraagt zich af of er wel genoeg is voor kinderen met minder financiële mogelijkheden. “Die kinderen hebben we ook in de wijk en die vergeten we snel als we naar de cijfers kijken. Bijna iedereen zit wel op een sportclub of muziekles, maar ik zie ook veel kinderen van wie de ouders dat helemaal niet kunnen betalen.”

De groep duikt hier dieper op in, maar voorbeelden zijn lastig te vinden. De buurtcentra verhuren ruimtes aan bijvoorbeeld muziekdocenten en die lessen zijn best duur. De Brede school heeft geen gratis aanbod meer, omdat het gemiddelde inkomen in de wijk te hoog is. Kinderen kunnen niet naar de brede school Overvecht, omdat die buiten Noordoost ligt. “De BSO dan?” vraagt iemand. “Dan maak je ook de verbinding tussen onder- en naschools”. De ervaring is echter dat de kinderen om wie het gaat vaak niet naar de BSO gaan.

“Binnen de wijk geeft iemand, deels vrijwillig, een serie lessen voor maar zestig euro en zelfs dat te duur voor sommige ouders.”

Gelukkig zijn er ook mogelijkheden. Via een intermediair kan een aanvraag gedaan worden bij het Jeugdfonds Sport & Cultuur, bijvoorbeeld voor pianolessen. Zo’n aanvraag is meestal succesvol. In Noordoost is deze intermediair de Sociaal Makelaar Jeugd.

Voor het voortgezet onderwijs zijn er brede school gelden in de vorm van talenturen, bijvoorbeeld voor muziekles, tennis of squash. Dit is beschikbaar voor alle leerlingen, niet alleen de leerlingen die het financieel nodig hebben. Ook het jongerenwerk doet veel rond talentontwikkeling, zoals het bieden van een muziekruimte waar jongeren raps en andere muziek kunnen maken en een academie die ze aanbieden in de buurthuizen. Door hun samenwerking met het voortgezet onderwijs zien ze jongeren zowel op school als buiten de school.

Op het gebied van cultuurparticipatie zien de deelnemers ruimte voor verbetering, met name voor kinderen uit gezinnen met minder financiële draagkracht. De wijk krijgt 1 punt voor cultuurparticipatie, voor zowel PO als VO.

Conclusie Cultuurthermometer Noordoost

De wijk Noordoost scoort 5,5 punten. Er zijn veel aanbieders, maar de deelnemers zijn nog niet zo bekend met het precieze aanbod. Er is ook verschil tussen de buurten binnen de wijk. Kinderen uit Voordorp bijvoorbeeld moeten altijd verder fietsen, omdat het meeste buiten hun buurt zit. Op het vlak van cultuurparticipatie kan worden gesteld dat Noordoost een financieel draagkrachtige wijk is waarvan er heel veel kinderen aan culturele en sportactiviteiten doen na schooltijd, maar de deelnemers betwijfelen of er voldoende financieel laagdrempelig aanbod is voor kinderen die dit niet automatisch meekrijgen.

Voor de aanbieders in de wijk ligt er een kans om hun cultuureducatieaanbod zichtbaarder en concreter te maken voor scholen. Er is in deze bijeenkomst ook een zaadje geplant om zelf eens contact op te nemen. “Heel nuttig deze bijeenkomst. Ik denk daar dan helemaal niet aan om zelf een kunstenaar te bellen.” en “We kunnen best een keer contact opnemen en vragen of we langs mogen komen!”

Denk jij ook mee? 

Bovenstaande is een weergave van de bevindingen van vijf basisscholen, een middelbare school, een sociaal makelaar en een talentcoördinator brede school. Hiermee geven we een eerste, nog niet compleet, beeld van wat er in deze wijk te doen is op het gebied van cultuureducatie en –participatie. 

Heb je aanvullingen en ideeën over het aanbod in de wijk Noordoost? Laat het weten in een reactie hieronder, zodat we een nog completer beeld krijgen.