Creatieve kracht in het S(B)O & VSO
Op woensdag 22 januari vond de inspirerende bijeenkomst Creatieve kracht in het S(B)O en VSO plaats in het ZIMIHC theater Stefanus. Deze middag, georganiseerd door Kunst Centraal en Cultuur & School Utrecht, bracht deelnemers uit diverse clusters van het gespecialiseerd onderwijs (GO) samen, om elkaar te inspireren over het verankeren van cultuuronderwijs op school.
Om 15:30 uur opende adviseur en projectleider Alexandra Flohr van Kunst Centraal de middag, waarna Saskia Ottenhoff, cultuurcoach van het ZIMIHC theater Stefanus, een warm welkom bood.
Consulent Reineke introduceerde vervolgens wat Cultuur & School Utrecht kan betekenen voor Utrechtse scholen in het gespecialiseerd onderwijs. Zo is er het op cluster te filteren cultuuraanbod (met eventueel rolstoelvervoer) en kan een persoonlijke consulent helpen bij het vinden van passende activiteiten of een (vaste) kunstdocent. Maar ook kan de consulent adviseren of begeleiden bij cultuureducatievragen zoals het integreren in het lesprogramma, leerlijnen, subsidies, visie of draagvlak. Daarnaast zijn er de icc-training, het stedelijke CmK-programma en het Kennisplatform – met speciaal aandacht voor het GO.
Alexandra lichte het programma van Kunst Centraal toe voor scholen in de provincie, met o.a. het Cultuurprogramma en Kunstmenu en vertelde over de nieuwe CmK-periode 4 (Cultuureducatie met Kwaliteit).
Creatieve energizer
Rob van Leeuwen en John Siebers van de Rafaelschool zorgden voor een muzikale opwarming. Met zingen, klappen en stampen ontstond een vrolijke sfeer die de toon zet voor de middag.
Inspirerende verhalen uit de praktijk
Rob van Leeuwen & John Siebers en de Rafaelschool in Kanaleneiland (SO)
De Rafaelschool biedt intensieve begeleiding aan leerlingen met een verstandelijke beperking, in de leeftijd van 4 tot 13 jaar. Ze beleven plezier aan cultuureducatie doordat ze op school kennismaken met verschillende kunstdisciplines, waarbij de podiumkunsten drama, dans en muziek voorop staan.
Rob en John verzorgen drie keer per week creatieve lessen zoals theater en muziek. Hun lessen sluiten aan bij de leerlijnen en -doelen en hebben een vast plekje in het rooster, wat zorgt voor duidelijkheid en rust. Ze werken onder meer met schoolbrede thema’s als feest, restaurant, dieren en de ruimte. Ook komt er weleens een theatergroep op school, waarbij leerlingen echt worden ondergedompeld in theatervoorstellingen. Vrijwel alles vindt binnen school plaats, dat is vertrouwd en voorspelbaar, en vraagt geen organisatie qua vervoer. Daarnaast organiseren ze deskundigheidsbevordering voor collega’s, wat leidde tot mooie initiatieven zoals de Rafaelband. Collega’s kunnen ook altijd instrumenten lenen.
Cultuureducatie geeft leerlingen de kans om talenten te ontdekken en biedt een waardevolle aanvulling op het reguliere curriculum. Als Rob en John met hun theater- of muziekkist de klas binnenkomen, zijn de leerlingen direct enthousiast. Hun aanpak is door de jaren heen gegroeid en wordt door collega’s omschreven met woorden als verrijking, kwaliteit, op maat, plezier en inspiratie. Dankzij subsidies kan er veel gerealiseerd worden, zoals de aanschaf van materialen. “Met meer middelen kun je veel meer doen”, aldus John.
Hoe kunst verbindt – Elisabeth Minnee van het Axia College (VSO) en Femke Saher van NEOS Cultuureducatie in Amersfoort
Drama-docent en cultuurcoördinator op het Axia College, Elisabeth Minnee, deelde haar ervaringen. Het Axia College biedt leerlingen met extra ondersteuningsbehoeften een plek waar ze op hun niveau een diploma kunnen halen. In samenwerking met Femke Saher van NEOS Cultuuronderwijs werd (met behulp van subsidie van FCP) een activiteitenmiddag opgezet om kunst en cultuur een prominente plek in het curriculum te geven. Zo hebben leerlingen muziekles in leerjaar 1, en in leerjaar 2 vormen ze een band en nemen nummers op. Hier laten ze een stukje van horen. De zelfgemaakte muziek en tekst klinkt door de ruimte en iedereen luistert geïnteresseerd mee.
Niemand had gedacht dat ik echt kon acteren!
leerling van Elisabeth Minnee
Femke ondersteunt scholen in Amersfoort bij het opzetten van cultuurbeleid en subsidieaanvragen. Haar doel is om samenwerking zo goed te laten verlopen dat haar hulp uiteindelijk overbodig wordt. Samenwerken en succesverhalen delen zijn cruciaal om draagvlak voor cultuureducatie te behouden. Soms is het nodig voor Femke om de schakel te zijn voor deze nieuwe doelgroep (VSO), omdat dit voor culturele instellingen soms minder bekend is.
Prikkelverwerking en kunst – Maria Hendriks-Jacobs van De Schans in Overvecht (SBO)
Maria Hendriks-Jacobs van De Schans vertelde over de unieke uitdagingen van hun doelgroep: chronische ziekten, motorische achterstanden en kinderen met prikkelverwerkingsstoornissen.
Met oefeningen liet ze de deelnemers ervaren hoe prikkels binnenkomen bij deze laatste groep kinderen: ze splitste de groep toehoorders in tweeën. Het ene deel zat met hun ogen dicht, het andere deel liep rond door de zaal en praatte met elkaar. Daarna stelde ze de vragen: “Wat hebben jullie gehoord? Wat heb je gemerkt?”. Maria vertelde dat dit een voorbeeld is van hoe het voor kinderen met prikkelverwerkingsstoornissen lastig is om deze prikkels van buitenaf uit te zetten of te scheiden van de rest.
De Schans werkt met duidelijke structuren en afwisseling tussen inspanning en ontspanning. De school heeft al acht jaar een partnerschap binnen het Utrechtse CmK-programma Creatief Vermogen Utrecht. Eerst met Kopa, die de school onder meer heeft geholpen met het ontwikkelen van een teamgedragen visie, waarin ervaren, doen en meemaken centraal staan. Vervolgens is er een partnerschap gestart met Het Filiaal theatermakers, die onder meer ondersteuning bij de eindvoorstelling biedt. Vakleerkrachten komen soms gastlessen geven. Er zijn kennisdelingsbijeenkomsten met andere scholen georganiseerd. Er zijn uren voor het cultuurcoördinatorschap en er is een grote cultuurwerkgroep waar aandacht is voor het creatieve proces. In de loop der jaren is er zo veel veranderd binnen de school. En de school blijft ambitieus: kunst verweven met vakken en een eigen atelier en keramiekoven staan op hun wensenlijst.
Mama, ik vind school weer leuk!
Uitwisseling en afronding
Na de inspirerende presentaties splitsen de deelnemers zich op in groepen (SO, SBO, VSO) en wisselen ervaringen en ideeën uit.
• SO: Focus op het betrekken van iedereen en werken naar een eindresultaat, zoals een voorstelling.
• SBO: Bespreking van hoe draagvlak te creëren, bijvoorbeeld door concrete suggesties te doen voor culturele activiteiten.
• VSO: Draagvlak ontwikkelen kost tijd, maar successen delen kan collega’s inspireren om cultuuronderwijs prioriteit te geven.
De middag eindigde met waardevolle inzichten en nieuwe connecties, waarmee de deelnemers verder kunnen bouwen aan sterk cultuuronderwijs op hun school.
Wist je dat?
… er binnen het CmK-programma Creatief Vermogen Utrecht 2025-2028 nu ook OpMaat-trajecten zijn? Met financiering vanuit het rijk en de gemeente kunnen een school en culturele organisatie een jaar, met uitzicht op verlenging, binnen een partnerschap aan de slag met het verankeren van cultuuronderwijs. Reineke de Vries kan je er meer over vertellen!