Cultuurthermometer in de wijk Zuidwest (Deel I)
Als coördinatiepunt en aanjager van de dialoog over cultuuronderwijs in de stad, signaleert Cultuur & School Utrecht dat er veel vragen leven bij iedereen die zich bezighoudt met cultuureducatie en -participatie. Welke mogelijkheden zijn er voor leerlingen om zich tijdens én na schooltijd via kunst en cultuur te ontwikkelen? En waar liggen nog kansen en uitdagingen? Cultuur & School Utrecht wil vanuit het gezamenlijke gesprek meer zicht bieden op de huidige stand van zaken in de verschillende wijken van de stad Utrecht. Zodat culturele organisaties en (brede) scholen kansen kunnen grijpen voor mogelijke nieuwe of aangepaste vormen van cultuuronderwijs voor de zeer diverse groep kinderen en jongeren die de stad Utrecht rijk is.
In de serie Cultuurthermometer in de wijk kijken we naar de tien Utrechtse wijken door de ogen van onderwijsprofessionals die zich in de school bezighouden met kunst en cultuur. Cultuurparticipatie begint immers bij cultuureducatie: bij goed cultuuronderwijs onder schooltijd. We stoppen de zogenaamde ‘cultuurthermometer’ in de wijk, waarbij er een beeld ontstaat van de huidige stand van zaken rondom cultuureducatie en -participatie gezien door de ogen van de deelnemers. Waar liggen kansen en uitdagingen voor hun wijk voor de verschillende doelgroepen volgens hen? In dit eerste deel duiken we in de wijk Zuidwest.
Wijkschets Zuidwest
De wijk Zuidwest bestaat uit de buurten Kanaleneiland, Merwede, Transwijk, Rivierenwijk en Dichterswijk. Omdat er een zeer groot verschil is tussen de eerste drie en laatste twee buurten voor wat betreft populatie, kansen en cultuuraanbod hebben we de wijk Zuidwest opgesplitst in twee delen. Deel I beslaat de buurten Kanaleneiland, Merwede en Transwijk.
In de buurten Kanaleneiland, Merwede en Transwijk zijn momenteel in totaal 11 bassischolen en 5 middelbare scholen: in Transwijk zijn 3 PO-scholen en 3 VO-scholen en in Kanaleneiland zijn 8 PO-scholen en 2 VO-scholen.
In Zuidwest bestaan verschillende initiatieven die als doel hebben de kansengelijkheid onder kinderen en jongeren te vergroten door tijdens hun schooltijd extra activiteiten aan te bieden en zodoende hun ontwikkeling te stimuleren. In Kanaleneiland vormen drie scholen bijvoorbeeld een Brede School: een samenwerkingsverband tussen één of meerdere scholen en organisaties uit verschillende sectoren die samen werken aan een brede leer- en leefomgeving in de vrije tijd én op school voor alle kinderen en jongeren. Daarnaast zijn Kanaleneiland en Transwijk ‘voorloper’ in het project School en Omgeving waarin een goede verbinding tussen binnen- en buitenschoolse activiteiten centraal staat.
Deelnemers en bijeenkomst Cultuurthermometer Zuidwest
Voor onze bijeenkomst in juni in Brede School Hart van Noord zijn alle cultuurcoördinatoren en directeuren (PO & VO), brede schoolcoördinatoren en combinatiefunctionarissen cultuur en cultuurcoaches van het wijkcultuurhuis uit de wijk Zuidwest uitgenodigd. Aanwezig zijn een brede schoolcoördinator en talentmakelaar van een Brede School die ook het programma School en Omgeving coördineren, en drie cultuurcoördinatoren van basisscholen waarvan één school voor speciaal onderwijs. Ondanks dat het aantal aanmeldingen niet groot is vanwege de drukte in het onderwijs, wordt het belang van de bijeenkomst in een breder verband onderschreven.
Tijdens elke bijeenkomst staat de vraag centraal: in hoeverre is er passend cultuuraanbod voor handen in de wijk onder én na schooltijd voor de verschillende doelgroepen van het PO en VO. We voeren per doelgroep een verdiepend gesprek over passend beschikbaar en eventueel missend aanbod. Deelnemers kennen punten toe als er passend aanbod aanwezig is waarbij de thermometer oploopt zodra er meer punten worden gegeven. Zo ontstaat er een gezamenlijk beeld van wat er onder schooltijd en na schooltijd in de wijk gebeurt of wat er nog mist.
Cultuureducatie PO & VO in Zuidwest
Op een gebiedskaart van de wijk geven de aanwezigen per doelgroep met stickers aan welk onderschools cultuuraanbod in de buurten bekend is bij hen. Dat blijkt niet enorm. Onder schooltijd is er bijvoorbeeld geen dansaanbod in de wijk, dat wordt als een gemis ervaren. Er blijkt veel gebruik te worden gemaakt van het aanbod buiten de wijk in de stad voor alle disciplines en voor alle leerjaren via Cultuur & School Utrecht. Zo regelt een cultuurcoördinator dat muziek voor alle leerjaren de school in wordt gehaald. Alle zeven klassen van die school bezoeken bovendien elk jaar een theatervoorstelling en een museum. De discipline taal wordt ingevuld door naar de bibliotheek te gaan. Voor de school voor speciaal onderwijs is het lastig voor de leerlingen om buiten de school activiteiten te ondernemen waardoor ze het nu vooral in de school zelf proberen in te vullen. Er is nog weinig zicht op wat externe partners voor hen kunnen betekenen. Door de Training Cultuurcoördinator te gaan volgen, hoopt de aankomende cultuurcoördinator daar volgend jaar meer zicht op te krijgen. Vanuit de Brede School wordt de vraag gesteld of en hoe scholen het onderschoolse aanbod ook naschools een plek geven. Dit wordt ook wel toeleiding genoemd: de doorstroom van leerlingen na deelname op school of in naschools verband aan culturele activiteiten naar deelname aan culturele activiteiten in de vrije tijd.
Eén school geeft aan de toeleiding van aanbod onder schooltijd naar aanbod na schooltijd niet hun taak te vinden. Een andere school geeft aan wel oog te hebben voor de leerlingen die hun talenten verder willen ontwikkelen en hen – maar vooral ook hun ouders – te stimuleren om dat te doen. De deelnemers geven gezamenlijk één punt aan het aanbod in de wijk voor PO en ook één punt voor VO.
Cultuurparticipatie PO & VO in Zuidwest
Voor wat betreft het naschoolse aanbod geven de Brede schoolcoördinator en de talentcoördinator aan dat er al behoorlijk wat gebeurt op het snijvlak van cultuur en sport na schooltijd. Voor de kleinsten (groep 1/2) is er echter nauwelijks iets te doen. De toeleiding naar naschools aanbod komt voor deze doelgroep nagenoeg niet op gang. Eén school ervaart best wat versnippering van het aanbod en het contact met cultuuraanbieders van naschools aanbod wordt soms als lastig ervaren. De toeleiding van onderschools aanbod naar naschools aanbod is daardoor niet optimaal. Het grote verschil in prijzen van activiteiten zijn een drempel, net als de soms grote afstanden die leerlingen ervoor moeten afleggen, aldus de scholen. Zowel het naschoolse aanbod voor PO als voor VO krijgen één punt, waarbij PO een ruime en VO een matige één punt krijgt.
Conclusie Cultuurthermometer Zuidwest
Zowel het cultuuraanbod onder schooltijd als het naschools aanbod in de wijk voor zowel PO als VO scoort ietwat mager: PO in totaal 2 punten en VO ook 2 punten. Tijd, budget en afstand spelen een belangrijke en soms beperkende rol voor wat betreft de invulling daarvan. Dikwijls wordt het aanbod in de school gehaald in plaats van het te bezoeken op de locatie van de aanbieder. Eén school geeft aan dat wel te doen: de icc’er vindt het erg belangrijk dat de leerlingen in aanraking komen met theater- en museumbezoeken op de locatie van de culturele partners omdat ze dat van huis uit niet gauw meekrijgen. Voor veel leerlingen is het de eerste keer dat ze een culturele activiteit op locatie bezoeken. Het vergt wel de nodige organisatie om voldoende ouders mee te krijgen als begeleider. Veel kinderen komen uit de buurt en bewoners zelf gaan, volgens de aanwezigen, relatief weinig de wijk uit.
Over het naschoolse aanbod zijn de aanwezigen het eens dat er weliswaar veel sportactiviteiten zijn, maar minder activiteiten op cultureel vlak. De toeleiding naar deelname in de vrije tijd is mager. Meer onderlinge samenwerking tussen scholen en aanbieders lijkt gewenst en ook ouders kunnen meer en beter betrokken worden bij de deelname aan het aanbod. Sportdeelname kan daarbij als voorbeeld worden gezien. Het naschoolse aanbod kan en mag groeien, structureler en beter zichtbaar worden. Wat betreft de Brede Scholen zou op scholen nog beter nagedacht kunnen worden over wat er binnen scholen al gedaan wordt aan cultuuronderwijs en hoe dat kan aansluiten op het naschoolse aanbod. En voor scholen geldt dat andersom: het naschools aanbod zou meer moeten aansluiten op het cultuuraanbod op scholen. Er mist een combinatiefunctionaris in de wijk die de coördinatie daarvan op zou kunnen pakken. Alle deelnemers vinden het waardevol en belangrijk om met elkaar informatie uit te wisselen en samen meer zicht te krijgen op wat er in de wijk al wordt gedaan en wat er nog mist.
Denk jij mee?!
Bovenstaande conclusie is een weergave van de bevindingen van de deelnemers aan de bijeenkomst in juni in de wijk Zuidwest. Daarmee geven we een eerste beeld (maar natuurlijk niet een compleet beeld) van wat er in de wijk te doen is op cultuureducatief en -participatief vlak. Het is een eerste aanzet om de dialoog erover op gang te brengen zodat de verschillende organisaties die zich daarmee bezighouden er hun voordeel mee kunnen doen door bijvoorbeeld op witte vlekken in te spelen zodat we samen het cultuuronderwijs voor Utrechtse leerlingen kunnen versterken. Heb jij aanvullingen, opmerkingen of ideeën over het aanbod in de wijk Zuidwest? Laat hieronder dan een bericht achter!
Wist je dat?
… Cultuur & School Utrecht de activiteiten van 60 culturele partners in de stad Utrecht onder schooltijd bemiddelt voor zoveel mogelijk verschillende doelgroepen in het basis- en voortgezet onderwijs? Deze activiteiten vinden plaats op de locatie van de culturele partner, op school of online. De culturele disciplines van de activiteiten variëren van beeldende kunst, cultureel erfgoed, dans, media, muziek, taal, theater tot wetenschap en technologie.