De vernieuwing van het Volksbuurtmuseum

Het Volksbuurtmuseum is van 1 september tot eind 2023 gesloten voor een ingrijpende verbouwing. Hoe verloopt een vernieuwingsproces van een museum? Welke keuzes worden gemaakt en welke kansen zijn er voor onderwijs? Educator Enzo Vredegoor ziet veel mogelijkheden voor educatie en geeft een kijkje achter de schermen.

Het Volksbuurtmuseum is twee weken na de start van de verbouwing al haast onherkenbaar veranderd. Alle objecten, vitrines en meubels zijn opgeruimd of aan de kant geschoven. “Sommige kenmerkende onderdelen zoals het steegje en het kleine, armoedige huisje waar je doorheen kon lopen om het gevoel van een oude volksbuurt te ervaren, worden volledig ontmanteld en keren ook niet meer terug”, legt Enzo Vredegoor uit. Sinds 2 jaar is hij als educator verbonden aan het museum en sinds één jaar actief bezig met de vernieuwingsplannen, samen met een team van externe experts op het gebied van tentoonstellingsontwerp en storytelling.

Een nieuwe rode draad
In dertig jaar tijd werd het museum stukje voor stukje opgebouwd. Het is ooit begonnen met het verzamelen van foto’s van een sterk veranderend Wijk C om de kenmerken van een volksbuurt te documenteren. “Daardoor zit er logischerwijs geen rode draad in”, zegt directeur Lysette Jansen. “Die samenhang gaan we er nu wel in bouwen.” Aan de hand van een fictieve familie van 100 jaar terug die je door het museum heen kunt volgen, komen bezoekers meer te weten over de thema’s wonen, werk, school en winkelen. Maar naast vernieuwingen blijft de oude sfeer grotendeels behouden. “De truttige en ouderwetse gezelligheid met de kleedjes op tafel in de ontvangstruimte blijven behouden.”

“Tijdens het maken van de plannen voor de nieuwe presentatie zijn keuzes maken het moeilijkst”, licht Enzo toe. “De diverse collectie, verschillende behoeftes van bezoekers en de beperkingen van het oude schoolgebouw maken het uitdagend niet té veel te willen. “Gelukkig zijn er zo’n zestig vrijwilligers aan het museum verbonden die te allen tijden als kritische klankbordgroep op onze plannen reageren en ideeën aandragen.”

Mogelijkheden voor onderwijsprogramma’s
Deze verandering biedt ook volop kansen voor een vernieuwing van de onderwijsprogramma’s. Enzo: “Ons museum maakt invoelbaar hoe het leven was in de armoedige wijken van Utrecht 100 jaar geleden. In deze tijd waarin het maatschappelijk debat over wonen, rijkdom en groeiende (kinder)armoede weer volop bezig is, wil ik leerlingen graag zelf laten nadenken over hoe je eigenlijk samenleeft met elkaar. Met name met bovenbouwgroepen po en onderbouw vo zullen we hier dieper op ingaan.”

Ieder jaar ontvangt het museum behoorlijk wat schoolklassen. “Uit de evaluaties halen we dat de begeleiding van kleine groepen door onze museumdocenten en ‘doe-dingen’ – zoals kleren wassen in een teil met wringer – populair zijn”, zegt Enzo. Vanaf januari komen pilotklassen om nieuwe programma’s te testen. “Een dramaopdracht in het museum aan de hand van oude gebruiksvoorwerpen, liedjes zingen en een spel met verschillende soorten weegschalen bijvoorbeeld”.

Ook zoekt het museum de samenwerking met andere culturele partners uit de stad. Samen met Het Utrechts Archief, Podiumbeesten en Kunst in de Klas verkent het Volksbuurtmuseum een nieuw onderwijsprogramma voor groep 4, 5 en 6. “We willen erfgoededucatie concreet koppelen aan identiteit en persoonsvorming” vertelt Enzo. “Ontdekken wie je bent, waar je geschiedenis ligt en jezelf presenteren leidt tot het doel jezelf én de ander te leren kennen en samen wij te zijn.” Met steun van het Fonds voor Cultuurparticipatie organiseerden de samenwerkingspartners op 9 oktober een klankbordgroepsessie voor leerkrachten, icc’ers en andere onderwijsprofessionals om met ons mee te denken.

Vanaf begin september is alles van het museum ingepakt en opgeruimd. Dan gaat de aannemer aan de slag met onder meer het aanbrengen van gietvloeren. In de laatste zeven weken zal een team van tentoonstellingsbouwers de metamorfose vormgeven. Daarbij zal de Gemeente Utrecht het pand ook meteen meer verduurzamen. “Als alles loopt zoals bedacht, is de officiële opening op donderdag 21 december en de eerste kleuters komen het nieuwe programma al in januari testen”, zegt Enzo. “Ontzettend veel zin in!”