Cultuurthermometer in de wijk Oost

In de serie Cultuurthermometer in de wijk schetsen we de stand van zaken rondom cultuureducatie en –participatie in de tien Utrechtse wijken, gezien door de ogen van onderwijsprofessionals die zich in de school bezighouden met kunst en cultuur. Waar liggen volgens hen kansen en uitdagingen? 

Na de wijk Zuidwest, gesplitst in Kanaleneiland, Merwede en Transwijk en Rivierenwijk en Dichterswijk, is op 18 april 2024 de wijk Oost aan de beurt. Samen met twee cultuurcoördinatoren primair onderwijs, twee cultuurcoördinatoren voortgezet onderwijs en een sociaal makelaar jeugd kijken we naar het binnen- en buitenschools aanbod in hun wijk.

Wijkschets Oost

In de wijk Oost zijn 9 scholen voor primair onderwijs en 6 scholen voor voortgezet onderwijs, waaronder een aantal scholen voor gespecialiseerd onderwijs. De gemiddelde leeftijd van jongeren tussen de 18 en 26 jaar is relatief hoog, waarschijnlijk vanwege de aanwezigheid van de Uithof.

Cultuureducatie PO & VO in Oost

Net als in de eerdere edities van de Cultuurthermometer, schrijven de deelnemers het cultuuraanbod dat bij hen bekend is op stickers en plakken die op een kaart van de wijk. Na het uitdelen van de stickers beginnen ze zonder aarzelen te schrijven.

Al snel verzamelt het groepje zich rond de kaart, terwijl ze tips uitwisselen en steeds meer stickers toevoegen. Na ruim een kwartier worden er nog steeds locaties en projecten aan de kaart toegevoegd. Ze zijn er zelf verbaasd over, want bij aanvang van de bijeenkomst hadden ze allemaal het idee dat ze de wijk niet zo goed kenden en niet zoveel toe te voegen hadden.

“Wat is er veel”, is de conclusie. “Ja, als de binnenstad zowat in de wijk ligt, gaat het hard” merkt één van de deelnemers terecht op. Dat is precies wat deze wijk kenmerkt. Met een ligging dicht tegen het museumkwartier is de wijk rijk aan musea en theaters, ook al vallen enkele locaties net buiten de wijk.

De rijke historie van de wijk zorgt ook voor een groot aanbod aan erfgoed, niet alleen op het gebied van musea. Zo is de oude gevangenis nu een creatieve broedplaats en het oude spoor is omgetoverd tot een fietspad. “De Maliebaan, de Oude Rijn, de vele bunkers. Over al deze historische locaties, valt zo veel te vertellen en te leren”.

Op de vraag of er ook disciplines zijn die nog ontbreken, is het antwoord unaniem. Muziekaanbod onder schooltijd is bij de deelnemers niet of nauwelijks bekend. En taal! Er is geen bibliotheek in de wijk. Iemand vertelt: “Wat je ziet is dat de centrale bibliotheek heel groot is en dat ze inzetten op de wijk in gaan met onder andere Bibliotheek op School en activiteiten op het vlak van mediawijsheid.”

De cultuurmakelaar vult aan dat er veel plekken zijn die kunnen faciliteren en dat HKU studenten regelmatig een project doen en aansluiting zoeken met andere partijen. Wat zij jammer vindt, is dat veel projecten niet zo bekend zijn. Er is bijvoorbeeld een speurtocht in het Wilhelminapark die je, aan de hand van een boekje, onder schooltijd kunt doen. En in Sterrenwijk is een expositie over de historie van de wijk. Interessant voor leerlingen, maar het zit vrij verstopt in het buurtcentrum.

Al zou er nog meer komen, dan zouden we daar geen gebruik van maken. Het aanbod is al ruim genoeg.

De conclusie van de deelnemers is dat de wijk – voor zover zij weten – een rijk aanbod onder schooltijd heeft, dat alle disciplines – behalve muziek en taal – goed vertegenwoordigd zijn en dat er voor alle leerjaren wel iets is. Aanvankelijk geven de deelnemers de wijk, vanwege de ‘ontbrekende’ disciplines, 1 punt. Maar dan slaat de twijfel toe. “Wat is eigenlijk 2 punten? Er gebeurt zo ontzettend veel in deze wijk, ook vergeleken met andere wijken”. De groep besluit 2 punten te geven voor zowel po als vo.

Cultuurparticipatie PO & VO in Oost

Nieuwe stickers worden uitgedeeld voor de volgende ronde, deze keer voor het naschools aanbod. Na de stormloop bij het aanbod onder schooltijd, valt het nu snel stil. “We weten ook niet altijd wat leerlingen doen buiten schooltijd”, zegt één van de deelnemers.

Wat wel meteen opvalt, is dat er veel meer muziekaanbod bekend is. Veel kinderen zitten op muziekles. “En sport,” vult één van de leerkrachten primair onderwijs aan “de meeste leerlingen hebben meer hobby’s dan wijzelf en sommigen gaan naar wel drie verschillende soorten sport-of muziekles per week.” 

De deelnemers brainstormen verder wat er nog meer is. Zo zijn er fotografielessen in de schoolvakanties en zijn er, tot de verrassing van de leerkrachten, ook dans- en theaterlessen onder schooltijd bij twee locaties die ze alleen van naschoolse activiteiten kennen. Soms is het ook een kwestie van ‘anders kijken’. De eindexamenexposities van de HKU kunnen ook gezien worden als aanbod. “Die geef ik dan als tip aan individuele leerlingen, waarvan ik weet dat het interessant is voor ze”, vertelt de kunstdocent/cultuurcoördinator van de bovenbouw van een middelbare school.

Voor vrijwel al het buitenschoolse aanbod moet je betalen. “Het is een rijke wijk, dus vanuit de gemeente is er minder geld voor naschoolse activiteiten. Dat is wel een beetje pijnlijk voor leerlingen uit gezinnen die minder te besteden hebben.” Het buurtcentrum heeft wel gratis activiteiten, zoals muziek of de kinderclub, maar wat ze daar merken is dat kinderen vanaf een jaar of 14 het buurtcentrum ontgroeien en zich vervelen. Die verveling herkennen de anderen wel. “Het is sowieso een moeilijke leeftijd. Ze zoeken het niet per se in de wijk, maar gaan liever naar Tivoli of Amsterdam.”

Zowel po als vo scoren 1 punt voor het naschools aanbod. Dat zit vooral in de toegankelijkheid. Er is best wel aanbod en veel kinderen hebben het goed, maar er zijn ook kinderen die vanwege de kosten geen toegang hebben tot activiteiten.

Conclusie Cultuurthermometer Oost

Net als in de wijk Zuidwest zijn de deelnemers enthousiast over de Cultuurthermometer-bijeenkomst en over de tips die ze van elkaar krijgen. “Het is soms lastig om te achterhalen wat er allemaal is.” “En andersom ook,” vult een ander aan “voor organisaties is het soms zoeken hoe ze scholen en kinderen kunnen bereiken”.

Het zou fijn zijn om onder lestijd eens met een klein clubje leerlingen ergens naartoe te gaan. Daarom is het fijn om een beeld te krijgen van wat er dicht bij huis te halen is.

De wijk krijgt vanwege het ruime aanbod onder schooltijd 6 punten, waarmee de thermometer in het groen eindigt. De deelnemers zijn wel nieuwsgierig geworden naar wat er nog meer aan naschools aanbod is. “Bemíddelen jullie ook naschools aanbod?” vraagt één van de leerkrachten hoopvol aan de consulenten. Dat niet, maar deze kersverse icc’er maakt wel meteen een afspraak met de consulent van Cultuur & School Utrecht om te horen hoe al het aanbod in de stad in elkaar haakt.

Denk jij ook mee? 

Bovenstaande is een weergave van de bevindingen van twee basisscholen, een middelbare school en een sociaal makelaar. Hiermee geven we een eerste, nog niet compleet, beeld van wat er in deze wijk te doen is op het gebied van cultuureducatie en –participatie. 

Heb jij aanvullingen en ideeën over het aanbod in de wijk Oost? Laat het weten in een reactie hieronder, zodat we een nog completer beeld krijgen.