Samen muziek maken? Dan hoor je erbij!

Muziek doet iets met ons allemaal. Hoe verschillend we ook zijn in onze smaken en voorkeuren, muziek raakt iets bij iedereen. Samen muziek maken en muziek luisteren verbindt. Samen plezier maken en ontroering delen verbindt.

Waarom juist nu?

De vaardigheden die in de 21ste eeuw worden gevraagd, bestaan veelal uit het op allerlei manieren omgaan met ‘het (nog) niet weten’. Met onzekerheid toch stappen zetten. We gaan steeds meer weg van vaste structuren naar ‘samen leren en ontdekken’. Met het ontdekken maken we keuzes op grond van wat werkt en wat we belangrijk vinden. Om dit op een wijze, verantwoorde manier te kunnen doen moeten onze regulatieve functies goed ontwikkeld zijn. Muziek maken draagt daar op natuurlijke wijze aan bij.

Waarom muziek en leren?

Doordat we meer weten over de werking van de hersenen kunnen we gericht ons leren inrichten. Bij muziek maken worden meerdere hersengebieden tegelijkertijd actief. De beide helften van ons brein hebben grofweg de zeggenschap over verschillende functies. Daarbij vindt in de linker hersenhelft voornamelijk het vormen en de werking van taal plaats, het logisch en analytisch denken. De rechterhelft legt zich vooral toe op associatief denken, creativiteit, ruimtelijk inzicht en denken in gehelen (in tegenstelling dus tot het analytisch denken: een geheel reduceren tot afzonderlijke bouwstenen). Bij het beoefenen van muziek worden beide hersenhelften aangesproken.

Het mooie van muziek is verder dat het het onbewuste leren ook de ruimte geeft en stimuleert. We zijn geneigd om leren te zien als iets wat je bewust moet doen. Echter, ‘een nachtje erover slapen’ is niet zomaar een uitdrukking. Terwijl jij niets bewust doet, werken je hersenen gewoon verder. Het is net als bij sporten: elke keer tot het uiterste gaan, zonder pauze maakt je niet sneller of sterker. In tegendeel, het kan zelfs schadelijk zijn doordat je niet meer registreert wat je zelf nodig hebt.

Trainen van vaardigheden en regulatieve functies

Het leren luisteren naar elkaar met het inbrengen van een stevig eigen geluid is uniek aan muziek in de kunsten. Als je daarbij zingt of blaast, maakt de adem die door je lijf stroomt direct contact met je levensenergie. Je kunt jezelf niet uitschakelen als je zo muziek maakt. Dit betekent dat je altijd muziek maakt met alles wat er is. Ook het ongemak van het moment. Tegelijkertijd kan doordat alles er mag zijn, dat ongemak juist ook weer gaan stromen en op die manier verdwijnen.

Talent en inclusie

Expressie via muziek, met name zingen, maakt krachtig en geeft vaak ook een gevoel van kwetsbaarheid. Je plek durven en kunnen innemen is cruciaal voor natuurlijk leren en zorgt voor ontspanning in de groep. Het is de enige manier om echt ruimte te geven aan het ontdekken van talenten. Hierdoor verandert de groepsdynamiek in positieve zin.

Plezier en inclusie

Samen muziek maken is samen plezier hebben. Plezier maken zorgt an sich voor een gevoel van erbij horen. Wanneer we voelen dat we erbij horen, voelen we ons thuis. Voor ons thuis willen we zorgen. We geven vrijuit. Zo draagt plezier maken bij aan de natuurlijke stroom van geven en ontvangen en inclusie en dus aan verantwoordelijk burgerschap. Voor muziek geldt dat we door samen muziek te maken letterlijk naar elkaars geluid leren luisteren. En als we iets nodig hebben in deze tijd is het een stevig eigen geluid, samen met het luisteren naar anderen.

Over de auteur

Heleen Gombert is psycholoog-docent-onderwijsontwerper en student post-hbo muziekeducatie. Muziek is haar persoonlijke liefde. Van kinds af aan is zij gefascineerd door hoe de dingen in elkaar zitten en wat mensen beweegt. De afgelopen tien jaar heeft zij zich op verschillende manieren met het effect van muziek bezig gehouden. Haar fascinatie voor en haar kennis over het effect van muziek deelt zij graag in artikelen.