Resultaten en conclusie behoeftepeiling dienstverlening VO

Stichting Cultuur & School Utrecht is een onafhankelijke intermediaire organisatie zonder verdienmodel die het cultuuraanbod van Utrechtse cultuuraanbieders verbindt met de vraag van Utrechtse scholen en die inzet op onderlinge kennisdeling zodat zij samen het cultuuronderwijs voor Utrechtse leerlingen kunnen versterken.

Bij het vraaggericht werken staat de dialoog voorop: Cultuur & School Utrecht stemt haar dienstverlening voortdurend af op de wensen en behoeften van scholen en cultuuraanbieders. Sinds de oprichting in 2014 werkt de stichting vraaggericht en dialoog gestuurd met en voor Utrechtse basisscholen.

In juli 2020 vroeg de gemeente Utrecht aan Cultuur & School Utrecht om haar taken uit te breiden met betrekking tot haar dienstverlening voor Utrechtse basisscholen én voor middelbare scholen op basis van het gemeentelijk Actieplan Cultuureducatie. Cultuur & School Utrecht schreef daarop een meerjarenbeleidsplan Samen sterk in cultuuronderwijs 2021-2024 dat in december 2020 werd goedgekeurd door de gemeente.

In haar meerjarenbeleidsplan geeft de stichting aan – passend bij haar werkwijze – eerst samen met het onderwijs de uitbreidingsmogelijkheden van de dienstverlening te willen onderzoeken om er daarna invulling aan te kunnen geven.

In 2021 en deels in 2022 onderzocht Cultuur & School Utrecht samen met Utrechtse middelbare scholen aan welke vorm van dienstverlening zij precies behoefte hebben. Op basis van de uitkomsten van de behoeftepeiling, kon de stichting vervolgens bepalen welke vorm van dienstverlening zij voor deze doelgroep kan uitvoeren, daarbij rekening houdende met de inschatting van investeringen gedaan in het meerjarenbeleidsplan.

In dit stuk geven we een samenvatting van de resultaten van de behoeftepeiling en zetten we uiteen welke vormen van dienstverlening Cultuur & School Utrecht voor Utrechtse middelbare scholen op basis van die resultaten als pilot vanaf 2022 zal gaan uitvoeren.

Utrecht kent in 2021 24 ‘reguliere’ scholen voor voortgezet onderwijs en drie particuliere scholen. Alle reguliere scholen kunnen aanspraak maken op de subsidie Cultuur voor Ieder Kind van de gemeente Utrecht: €28,90 per leerling. Het ministerie van OCW stelt daarnaast jaarlijks een bedrag van minimaal €5,- per leerling voor cultuur beschikbaar dat is gekoppeld aan de CJP Cultuurkaart. Veel scholen vullen dit bedrag zelf aan met €10,- per leerling.

Brede school
Negen van de reguliere scholen zijn zgn. Brede scholen. Een Brede school is een samenwerking van één of meer scholen met partners om ervoor te zorgen dat – met name VMBO-leerlingen – kansen krijgen om hun talenten optimaal te ontwikkelen. Een Brede school ontvangt per postcodegebied een bepaald bedrag per leerling van de gemeente om deze talenten te stimuleren. Als een school ervoor kiest om de talentontwikkeling van leerlingen op het gebied van cultuuronderwijs te stimuleren, kan de school de gelden inzetten om een cultuurcoördinator aan te stellen die het cultuurbeleid uitvoert en aanjaagt. Deze cultuurcoördinatoren zorgen vaak ook voor een naschools programma en zoeken verbindingen om kwalitatief goed cultuuronderwijs vorm te geven.

Cultuurprofielschool
Om hun visie en beleid kracht bij te zetten, kunnen scholen er ook voor kiezen een cultuurprofielschool te worden. De VCPS is een landelijke vereniging die samen met het onderwijs streeft naar samenhang en kwaliteit van het cultuuronderwijs. De VCPS hanteert een kwaliteitskeurmerk op basis van visitatie. Drie scholen zijn momenteel cultuurprofielschool, twee scholen zitten in de aanmeldprocedure en een school is gestopt met het dragen van het keurmerk.

Cultuurnetwerkborrel
Een aantal Utrechtse middelbare scholen heeft zich verenigd in een zgn. cultuurnetwerkborrel. Hierin participeren onder meer Utrechtse en regionale middelbare scholen die cultuurprofielschool zijn. Zij wisselen hier met een aantal vaste cultuurpartners ideeën en wensen uit. De borrel vindt ongeveer drie keer per jaar plaats.

Kunst Centraal
Kunst Centraal heeft net als Cultuur & School Utrecht een opdracht voor het voortgezet onderwijs in Utrecht, maar dan vanuit de provincie. Het is Kunst Centraals taak om de expertise van cultuurcoördinatoren te versterken, vooral in het VMBO. Beide organisaties hebben de wens uitgesproken om te gaan samenwerken, om elkaar te versterken en daarmee ook helder en eenduidig richting de Utrechtse middelbare scholen te kunnen communiceren omdat de huidige situatie door hen momenteel als onoverzichtelijk wordt ervaren.

Van juni 2021 tot en met januari 2022 voerde Cultuur & School Utrecht de behoeftepeiling onder Utrechtse middelbare scholen uit. De middelen die de stichting daarbij inzette waren:

• Een digitale vragenlijst via de evaluatiesystematiek (juni t/m september 2021);
• Een klankbordbijeenkomst (28 oktober 2021);
• Individuele gesprekken (november 2021 t/m januari 2022).

Resultaten vragenlijst
De digitale vragenlijst werd van juni tot en met september ingezet door Cultuur & School Utrecht. 17 van de 24 scholen vulden deze in. Er werd gevraagd naar de mate van behoefte aan de bemiddeling van leerlingenaanbod en expertiseaanbod voor professionals, ondersteuning door een consulent en het organiseren en aanjagen van kennisdeling. Omdat het op het moment van het uitsturen van de vragenlijst niet duidelijk was welke rol een kennisplatform voor het middelbare scholen (zoals momenteel ontwikkeld wordt voor basisscholen) zou kunnen spelen, werd daar niet naar gevraagd.

Er kwam geen duidelijk beeld van de wensen van middelbare scholen naar voren: zij bleken vooral ‘enigszins behoefte’ te hebben aan de verschillende vormen van de dienstverlening van Cultuur & School Utrecht (zie figuur 1). De meeste scholen gaven in de toelichting van de vragenlijst aan wel geïnteresseerd te zijn in bepaalde vormen van de dienstverlening, maar dat zij zich er niet goed bij konden voorstellen wat deze inhielden. Zij hadden daarom voor enigszins of anders namelijk gekozen bij de verschillende onderdelen van de dienstverlening.

Figuur 1: Deelresultaten uit de behoeftepeiling VO via de vragenlijst

Resultaten klankbordbijeenkomst
Om de dienstverleningsmogelijkheden van Cultuur & School Utrecht beter te kunnen uit te leggen, en de wensen van scholen beter op te kunnen halen, organiseerde Cultuur & School Utrecht in oktober 2021 een klankbordbijeenkomst. De animo voor deze bijeenkomst was aanvankelijk groot (16 van de 17 scholen hadden interesse), maar vanwege de onzekerheden rondom corona en de druk op scholen was de opkomst lager dan verwacht: vijf cultuurcoördinatoren van in totaal zes scholen – één cultuurcoördinator voert die taak voor twee scholen uit – waren aanwezig.

In deze bijeenkomst presenteerde Cultuur & School Utrecht de verschillende vormen van haar dienstverlening die zij voor basisscholen uitvoert en ontwikkelt. Cultuurcoördinatoren werd vooraf gevraagd de website te bekijken met een middelbare school-bril op, om zodoende een goed beeld te krijgen van wat de bemiddeling van het cultuuraanbod voor hen zou kunnen inhouden. Om nog beter zicht te krijgen op de wensen van middelbare scholen, vroeg Cultuur & School Utrecht de scholen aan het eind van de bijeenkomst aan welke van de verschillende onderdelen van de dienstverlening zij het meest behoefte hadden. Ze konden daarbij het cijfer 1 t/m 7 invullen in volgorde van belangrijkheid bij de dienstverlening van hun keuze. Als zij niets invulden, hadden ze geen interesse in een vorm van dienstverlening. De cijfers 1 t/m 3 staan daarbij voor veel behoefte, 4 t/m 7 voor een behoefte maar in mindere mate dan 1 t/m 3. Van de klankbordbijeenkomst is een apart verslag gemaakt.

Individuele gesprekken
Na afloop van de klankbordbijeenkomst gaven de scholen aan de verschillende mogelijkheden van de dienstverlening van Cultuur & School Utrecht veel beter te begrijpen. Daarom besloot Cultuur & School Utrecht dezelfde inhoud en het waarderingsformulier voor te leggen in individuele gesprekken aan scholen die niet aanwezig waren bij de klankbordbijeenkomst. De consulenten van Cultuur & School Utrecht zochten met alle overige 18 scholen opnieuw contact om een afspraak te maken voor zo’n verdiepend gesprek. Tien scholen namen uiteindelijk deel aan een gesprek en vulden het waarderingsformulier in. Van de individuele gesprekken zijn aparte verslagen gemaakt.

Conclusie resultaten
Van de 24 Utrechtse middelbare scholen deden 21 scholen (88%) mee aan onze behoeftepeiling. Twee daarvan deden niet mee met de vragenlijst, klankbordbijeenkomst of individuele gesprekken en gaven tijdens het telefonisch verzoek voor het inplannen van het gesprek überhaupt geen behoefte te hebben aan de dienstverlening van Cultuur & School Utrecht. Deze twee scholen, en de drie scholen die überhaupt niet hebben meegedaan aan de behoeftepeiling (totaal 20%), hebben wij gerekend als scholen zonder behoefte aan een vorm van onze dienstverlening.

De overige 19 scholen (80%) hebben allemaal aangegeven behoefte te hebben aan een bepaalde vorm van dienstverlening van Cultuur & School Utrecht. Om de vragen van deze scholen helderder te krijgen, hebben we deze groep uitgenodigd voor verdiepende gesprekken door middel van een klankbordbijeenkomst of individuele gesprekken. Drie van de 19 scholen hadden de vragenlijst wel ingevuld maar daar is (nog) geen verdiepend gesprek mee gevoerd.

In totaal hebben 16 scholen (67%) meegedaan met een verdiepend gesprek. De uitkomsten van deze gesprekken geven een representatief beeld van de vormen van dienstverlening van Cultuur & School Utrecht waar Utrechtse middelbare scholen behoefte aan zeggen te hebben. Bij het interpreteren van de behoeften hebben we dan ook voornamelijk naar de resultaten van deze groep gekeken.

In volgorde van belangrijkheid geven de 16 scholen aan de volgende behoeften te hebben:

Bemiddelen, monitoren & borgen van leerlingen- en expertiseaanbod (1, 3, 4 & 7)
De bemiddeling van het cultuuraanbod voor leerlingen staat boven aan het wensenlijstje van middelbare scholen. Op de derde plek staat de bemiddeling van het expertiseaanbod. Dat is niet gek aangezien uit nagenoeg alle gesprekken naar voren kwam dat scholen een helder overzicht van wat er aan aanbod in de stad Utrecht te vinden is graag terugzien op onze website, zoals dat nu voor basisscholen geregeld is.

Website en aanbod cultuuraanbieders
Over de website waren veel scholen enthousiast. Op de vraag voor welke niveaus en leerjaren zij aanbod zouden willen afnemen, gaven zij aan in alle leerjaren en alle niveaus interesse te hebben. Dat er animo is vanuit cultuuraanbieders om hun aanbod door Cultuur & School Utrecht te laten bemiddelen, leidt geen twijfel. In de gesprekken die de stichting vorig en dit jaar voerde, gaven zeker 35 van de 46 huidige cultuuraanbieders aan interesse te hebben in het laten bemiddelen van hun aanbod. Met de aanmelding van nog zes nieuwe aanbieders voor komend schooljaar, zal er naar verwachting voor middelbare scholen ruim voldoende keuze zijn in het cultuuraanbod voor leerlingen én voor cultuurcoördinatoren en docenten.

Monitoring en borging van de kwaliteit via het plansysteem en evaluatiesystematiek
De scholen waren erg enthousiast over het feit dat het aanbod dat Cultuur & School Utrecht bemiddelt onderdeel uitmaakt van een kwaliteitskader met toetsingscriteria. Dat zij daarvoor ook de activiteiten moeten inplannen in het plansysteem is (nog) niet uitgebreid aan bod gekomen in de gesprekken met middelbare scholen. Pas als een school een activiteit boekt via het plansysteem Planned Culture, wordt ook een evaluatieverzoek – één dag na de activiteit – uitgestuurd naar de contactpersoon van de school voor de docent(en) en leerlingen die de activiteit hebben bezocht. Dit is het startmoment – en voor Cultuur & School Utrecht een voorwaarde – om het leerlingen- en expertiseaanbod (resp. plek 4 & 7) goed te kunnen monitoren en de kwaliteit ervan te kunnen borgen voor de middelbare scholen.

Sommige cultuurcoördinatoren vroegen zich af of ze gebruik zouden maken van het plansysteem, terwijl anderen erg veel voordeel zagen in de communicatiemogelijkheden vanuit het plansysteem: dat ze contact kunnen leggen met de cultuuraanbieder als ze dat wensen, en niet meer als enige verantwoordelijk zijn voor de afspraken en de planning binnen de school. Denk daarbij bijvoorbeeld aan uitval van de cultuurcoördinator of aan docenten van andere vakgebieden die makkelijk via het plansysteem inzicht hebben in de gemaakte afspraken of zelf activiteiten kunnen plannen. Via het plansysteem kan een school eenvoudig activiteiten en eventueel vervoer boeken. De school ontvangt na de boeking een overzicht van de activiteiten, herinneringsmails en evaluaties over de activiteiten en een verzamelfactuur van al het afgenomen aanbod. Cultuur & School Utrecht onderzoekt momenteel of er met de Cultuurkaart kan worden betaald bij aangesloten cultuuraanbieders (zogeheten Cultuurkaart-acceptanten).

De evaluatiesystematiek voor cultuurcoördinatoren, docenten en leerlingen is ook niet uitgebreid besproken met de scholen. Een deel van de scholen gaf aan het evalueren heel belangrijk te vinden.

Aan de mogelijkheden van het plansysteem en de evaluatiesystematiek en de wensen van middelbare scholen daaromtrent zou in de toekomst meer aandacht moeten worden besteed.

Kennisdeling via bijeenkomsten en online community (2 & 5)
Hoog op het wensenlijstje van de scholen – op de tweede plek – staat het bijwonen van bijeenkomsten waarin kennis gedeeld kan worden en men elkaar kan ontmoeten. Daarnaast was er ook veel animo voor een online community (plek 5). De meeste scholen zetten deze niet op de eerste plekken omdat zij zich er nog niet veel bij konden voorstellen: ten tijde van de peiling stond het Kennisplatform voor basisscholen nog in de steigers. Er is veel behoefte aan uitwisseling en er is geopperd om daarbij samen te werken met bijvoorbeeld Kunst Centraal en de cultuurnetwerkborrel. Het kennisplatform biedt de mogelijkheid voor samenwerking met Kunst Centraal en andere partners en daarmee ook voor het aanjagen van expertise en het versterken van innovatie op het gebied van cultuuronderwijs in de stad Utrecht.

Ondersteuning door de consulent (6)
Op het wensenlijstje van de scholen – zij het iets lager dan de andere vormen van dienstverlening op de zesde plek – staat de inhoudelijke ondersteuning door een consulent. Van deze vorm van dienstverlening (advies, kennis over het aanbod en regelingen et cetera) gaven scholen óf aan dat ze er behoefte aan hadden óf juist niet omdat ze zelf die rol vervulden. In dat laatste geval gaat het vaak om scholen die vanuit de Brede School genoeg geld hebben om zelf een cultuurcoördinator aan te stellen. Sommige van deze cultuurcoördinatoren boden aan om de scholen die dit niet hebben te ondersteunen via bijvoorbeeld netwerkbijeenkomsten en het kennisplatform van Cultuur & School Utrecht.

De behoeftepeiling VO die Cultuur & School Utrecht medio 2021 tot begin 2022 heeft uitgevoerd, geeft een representatief beeld van de wensen van 21 (88%) van de 24 Utrechtse middelbare scholen. De uitkomsten laten zien hoe divers de Utrechtse middelbare scholen zijn voor wat betreft de invulling van hun cultuuronderwijs en daarmee ook voor wat betreft hun wensen op het gebied van onze dienstverlening waarvan in elk geval 19 scholen (80%) aangeeft er behoefte aan te hebben.

Utrechtse middelbare scholen die hun cultuuronderwijs goed geborgd weten, zijn vooral de Brede scholen die extra geld krijgen én kiezen voor het stimuleren van de culturele talenten van hun leerlingen door een cultuurcoördinator aan te stellen die het cultuurbeleid uitvoert en aanjaagt. Deze cultuurcoördinatoren zoeken verbindingen om kwalitatief goed cultuuronderwijs vorm te geven. Zij geven vooral aan behoefte te hebben aan onderlinge kennisdeling – zowel offline als online -, in mindere mate aan ondersteuning door een consulent van Cultuur & School Utrecht. De scholen die de extra middelen niet hebben (en dus ook geen cultuurcoördinator), hebben moeite met het vinden van aanbod dat echt goed bij hun doelgroep en hun visie past. Zij geven vooral aan behoefte te hebben aan bemiddeling van aanbod, een laagdrempelige manier van kennisdeling via de online community en ondersteuning door een consulent van Cultuur & School Utrecht. Het verschil tussen de scholen met extra middelen en zonder extra middelen is dus groot. Wat opvalt is dat nagenoeg alle scholen enthousiast zijn over het ontsluiten van het leerlingen- en expertiseaanbod via één overzichtelijke website.

In 2022 zal Cultuur & School Utrecht met een pilot starten door het gereed maken van een aantal onderdelen van haar dienstverlening voor Utrechtse middelbare scholen. Hieronder zetten we de verschillende taken uiteen. Daarbij wordt onderscheid gemaakt in drie niveaus van dienstverlening door Cultuur & School Utrecht:

• Een light-versie van de dienstverlening: hierbij werken met name de digitale middelen van Cultuur & School Utrecht voor de scholen, zoals de website met kennisplatform, het plansysteem en de evaluatiesystematiek;
• Een medium-versie van de dienstverlening: hierbij is tevens lichte ondersteuning mogelijk door medewerkers van de stichting, zoals de planner, de consulent of de communicatiemedewerker. Denk daarbij aan communicatie met scholen en/of aanbieders over afgenomen activiteiten of over kennisdeling.
• Een maximum-versie van de dienstverlening: hierbij is tevens maximale ondersteuning mogelijk door medewerkers van de stichting zoals in 2021 voor het basisonderwijs is uitgerold. Denk hierbij aan inhoudelijke ondersteuning van de planner, de consulent of communicatiemedewerker.

Bemiddelen, monitoren & borgen van het leerlingen- en expertiseaanbod
Voor de beleidsperiode 2021-2024 is rekening gehouden met het bemiddelen en monitoren van het cultuuraanbod voor leerlingen en expertise aanbod voor alle VO-scholen via een doorontwikkeling op de bestaande middelen van Cultuur & School Utrecht (de website, het plansysteem en de evaluatiesystematiek). Deze ‘light-bemiddeling’ komt tegemoet aan de wens van tenminste 15 scholen voor één overzichtelijke website met al het aanbod in de stad Utrecht en de mogelijkheid om makkelijk zelf aanbod en eventueel vervoer te plannen. Er is rekening gehouden met een medium-ondersteuning door de stichting voor een klein aantal scholen. Dit houdt in dat de planner en de consulent deze scholen licht kunnen ondersteunen bij de bemiddeling van het leerlingenaanbod en expertiseaanbod door middel van het beantwoorden van vragen van scholen. Denk daarbij aan vragen over het plansysteem, over aanbod of aanbieders.

In 2022 zal Cultuur & School Utrecht starten met het gereed maken van de website op basis van de wensen van de Utrechtse middelbare scholen zodat vanaf schooljaar 2022-2023 het Utrechtse cultuuraanbod inzichtelijk is op www.cultuurenschoolutrecht.nl. Het plansysteem en de evaluatiesystematiek zullen ook op het voortgezet onderwijs worden toegespitst. Aan de mogelijkheden van het plansysteem en de evaluatiesystematiek en de wensen van middelbare scholen daaromtrent wil Cultuur & School Utrecht vanaf 2022 meer aandacht besteden omdat deze systemen nauw verbonden zijn met de wens van scholen om de kwaliteit van het aanbod voor hen te kunnen monitoren en borgen.

Kennisdeling via bijeenkomsten en online community
Tijdens het opstellen van het meerjarenbeleidsplan was onduidelijk welke wensen er precies waren m.b.t. kennisdeling bij scholen en aanbieders (wat, hoe en hoe vaak). In de meerjarenbegroting is een light-versie met betrekking tot het organiseren van on- en offline kennisdeling opgenomen waarbij een belangrijk inhoudelijk deel wordt gedragen door de brede kennis uit het veld van middelbare scholen en samenwerkingspartners. Hiermee komt Cultuur & School Utrecht tegemoet aan de wensen van tenminste 16 scholen die opgehaald zijn tijdens de behoeftepeiling.

Middelbare scholen zullen onder meer bij de Cultuur & School Utrecht Inspiratiedag die elk jaar in mei plaats vindt, worden betrokken. Het kennisplatform op de website van Cultuur & School Utrecht zal in 2022 gereed worden gemaakt voor het voortgezet onderwijs. Hier kunnen cultuurcoördinatoren en docenten van middelbare scholen en cultuuraanbieders kennis en inspiratie uitwisselen over cultuuronderwijs in de stad Utrecht. Naar verwachting zal dit platform vooral gedragen worden door scholen, aanbieders en samenwerkingspartners zoals Kunst Centraal. De Cultuur & School Utrecht heeft daarbij de faciliterende, verbindende rol en kan via deze ‘light-versie’ van kennisdeling een belangrijke bijdrage leveren aan het aanjagen van expertise en innovatie in de stad Utrecht.

Ondersteuning door de consulent
In de meerjarenbegroting is geen rekening gehouden met inhoudelijke ondersteuning en advisering aan scholen met betrekking tot de invulling van het cultuuronderwijs of maatwerkgerichte matching van vraag en aanbod door de consulent. Dit lijkt echter wel een wens van een deel van de scholen te zijn. Uit de behoeftepeiling komt naar voren dat zeker 11 scholen behoefte hebben aan ondersteuning door de consulent. Of dit vooral inhoudelijke ondersteuning is (maximum-ondersteuning), is nog niet duidelijk naar voren gekomen uit de behoeftepeiling. De verwachting is dat het inderdaad gaat om advisering bij de invulling van het schoolbeleid en matching van vraag en aanbod.

Omdat er geen rekening is gehouden met ondersteuning door de consulent in de meerjarenbegroting en nog niet duidelijk is welke scholen behoefte hebben aan een medium- of maximumversie van bemiddeling, moet dit in de pilotfase goed gemonitord worden door Cultuur & School Utrecht. De verwachting is namelijk dat de behoeften groter zullen worden naarmate de dienstverlening van start is gegaan en de dienstverlening meer bekendheid geniet onder middelbare scholen, zoals bij de dienstverlening voor het basisonderwijs het geval was.

Conclusie
Vanaf 2022 kunnen in de pilotfase in elk geval een groot deel van de wensen van de Utrechtse middelbare scholen door Cultuur & School Utrecht worden verwezenlijkt in een light-versie van de dienstverlening:

Cultuur & School Utrecht start met het bemiddelen en monitoren van het leerlingen- en expertiseaanbod voor alle Utrechtse middelbare scholen. Momenteel (februari 2022) worden gesprekken gevoerd met cultuuraanbieders voor het voortgezet onderwijs en de website, het plansysteem en de evaluatiesystematiek worden daarvoor ontwikkeld en ingericht. Ook start Cultuur & School Utrecht in 2022 met het delen van kennis: via haar nieuwe kennisplatform op de website, en met een eerste live bijeenkomst voor middelbare scholen: de Cultuur & School Utrecht Inspiratiedag. Deze vindt plaats op 11 mei 2022 in het Spoorwegmuseum en heeft als thema Back to the Future. Alle middelbare scholen ontvangen een uitnodiging voor deze middag. Bekijk hier de aankondiging van de Cultuur & School Inspiratiedag 2022.