Vijf inspiratiesessies op de Cultuur & School Utrecht Inspiratiedag 2024
Hoe kun je werken aan duurzaam cultuuronderwijs? En hoe kan cultuuronderwijs een rol spelen in het vergroten van kansengelijkheid? Op de Cultuur & School Utrecht Inspiratiedag 2024 kwamen deze vragen in vijf inspiratiesessies aan bod. Bekijk hier de terugblik van de middag, en lees in dit artikel de korte verslagen van de inspiratiesessies, die voor de ruim 150 onderwijs- en cultuurprofessionals uit Utrecht werden georganiseerd.
#1 Onbeperkt houdbare ervaringen
Bij de inspiratiesessie Onbeperkt houdbare ervaringen van cultuuronderwijskundige Fianne Konings stond de ervaring van de leerling centraal. Wat gebeurt er als je het woordje ‘jouw’ of ‘ons’ voor een thema plaatst? Dan hebben we het opeens over jouw vulkanen in plaats van gewoon over vulkanen: welke ervaringen en associaties roept dit op bij een leerling? Kun je kinderen en jongeren sturen om vanuit eigen ervaringen naar een onderwerp te kijken door waarnemende, verbeeldende, conceptualiserende of analyserende vragen te stellen? Fianne gaf een inkijkje in de leefwereld van leerlingen en in hun mentale proces van betekenisgeven. In cultuuronderwijs zijn we vaak geneigd om onbeperkt houdbare ervaringen te geven, maar de werkvormen die zij tijdens deze sessie aanreikte waren bedoeld om de ervaringen die leerlingen zélf al hebben opgedaan dichter te benaderen.
“Grappig, we zijn vaak best zintuigelijk bezig tijdens de kunstles. Maar ik heb nog nooit aan een leerling gevraagd: hoe zou dit schilderij ruiken?”
#2 Samen een verhaal maken
Schrijfster Manon Sikkels deelde met het publiek haar geheimen om leerlingen aan het lezen te krijgen. Op inventieve wijze daagt ze leerlingen die niet van lezen houden uit, wekt ze hun nieuwsgierigheid en prikkelt ze hun fantasie en enthousiasme. Zo maakt ze al jaren samen met klassen leerlingen verhalen. En niet zomaar verhalen: ruim de helft van haar populaire kinderboeken is erop gebaseerd! Ook met ons, het publiek, maakte ze een verhaal. Als een regisseur op het podium maakte ze een beginnetje door kleine tekeningetjes te maken, stelde ze hierbij vragen en vulde ze zelf vol enthousiasme aan. Dankzij de vragen en aanvullingen van Manon ontspon zich een heel verhaal, vol onverwachte en spannende gebeurtenissen: het begin van een nieuw boek was geboren! Manon’s vrolijke energie was aanstekelijk en zij gaf een aantal handige tips hoe we haar methode ook zelf met leerlingen kunnen herhalen. Zo is het samen maken van verhalen bijvoorbeeld heel goed in te zetten als verwerkingsopdracht voor culturele activiteiten.
#3 Art based Learning
In Het Podium van de Bibliotheek liet Famke Sinnighe Damsté ons in een snelkookpan ervaren hoe slow learning met de methode Art Based Learning eruit kan zien. Vanwege de locatie deed zij dit aan de hand van gedichten. Na de start met een persoonlijke en relevante vraag lieten de deelnemers zich kiezen door een gedicht. Dit sprekende object werd uitvoerig gelezen, alles wat opviel werd in stilte genoteerd. Daarna mochten de deelnemers hun fantasie erop loslaten. Wat als jij dit gedicht zou kunnen betreden? Ook dit werd in stilte ervaren. In de laatste en vierde stap werden ervaringen gedeeld en had een groot aantal deelnemers -ondanks de versnelde versie- een antwoord op hun persoonlijke vraag gekregen in dit proces.
“Dit kan vernieuwend en verfrissend zijn om op een andere manier met taal of muziek te werken”, merkte een deelnemer op. Dit is leren ván kunst, meer dan leren over kunst!
Download de Powerpoint van deze sessie
#4 Kansengelijkheid en gidsen
Als je maar hard genoeg je best doet, kun je alles bereiken. Klopt dat? Absoluut niet, zegt socioloog en onderzoeker Natascha Notten in haar sessie Kansengelijkheid en gidsen. De plek en het gezin waarin je als kind opgroeit zijn enorm bepalend voor de kansen die je als kind krijgt, en daar kom je niet zomaar van los. Maar toch lukt het kinderen soms wel om kansen te pakken, en een ander pad in te slaan. Vaak komt dat door gidsen in de omgeving van een kind: een jongerenwerker, cultuurcoach of ouder van een klasgenoot die het kind ziet, hoort, en het geloof in eigen kunnen weet te versterken. Notten nodigt de deelnemers uit na te gaan wie hun eigen gids was in het leven. Voor wie ze zelf als gids fungeren. En welke gidsen ze kunnen ondersteunen.
#5 Beschermjassen met het lichaam
Nita Liem stelde in haar inspiratiesessie Beschermjassen met het lichaam: “’Beschermjassen’ kunnen kleine dingen zijn die we als kind hebben aangeleerd, waar we naar terug grijpen bij een moeilijke situatie.” Dit illustreerde ze met een danswerkvorm. De deelnemers stonden in een kring en kregen de taak om één persoon uit te kiezen als vriend en een ander als vijand. Haar opdracht daarna was: blijf zo dicht mogelijk bij je vriend en ga zo ver mogelijk van je vijand vandaan. Zo begonnen de deelnemers zich zo door de ruimte te bewegen. Doordat niemand van elkaar wist wie ze hadden gekozen als vriend of vijand, bleven de deelnemers bewegen door de ruimte, zonder ooit stil te vallen. Er was focus, concentratie, soms een botsing, frustratie, maar bovenal plezier. De deelnemers waren onder de indruk van de opdracht en geïnspireerd om dit ook in de klas uit te proberen.
De inspiratiesessies #4 en #5 waren door Creatief Vermogen Utrecht georganiseerd. Hierover maakten zij deze video:
Na de deelsessies bleven iedereen nog geruime tijd napraten en inspiratie uitwisselen tijdens de borrel. Alle aanwezige scholen en culturele partners waren het eens: wat fijn dat hier die mogelijkheid was om elkaar hier te treffen, te inspireren en te prikkelen. Dit nemen we mee naar de leerling! Of zoals De Reisgenoot, die de dag muzikaal samenvatte, zong in zijn wrap up:
In een potje wil ik het bewaren. Om onbeperkt te ervaren. Herinneringen op te sparen. Verwerken en uiten. Van binnen zo naar buiten.
