Deskundigheidsbevordering van leerkrachten is belangrijk voor de kwaliteit van cultuuronderwijs

Interview met Susanne Rutten van OBS Voordorp

De een weet niet hoe snel hij moet beginnen, de ander staart een tijd voor zich uit tijdens de workshop Samen een kunstwerk maken van Joan Wamsteeker van Kunst en de Klas. Na tien minuten zitten alle leerkrachten van OBS Voordorp in opperste concentratie te werken. Ze ervaren nu zelf wat leerlingen meemaken in een beeldende les.

De workshop is onderdeel van de Kunstroute in Voordorp waar de school al vaker aan meedeed met  leerlingen. “Dit keer wilden we als team ook iets exposeren voor de kunstroute door de buurt.” Dat is trouwens niet de enige reden om een expertiseactivititeit voor het leerkrachtenteam te volgen, vertelt Susanne Rutten, icc’er en cultuurbegeleider van OBS Voordorp. “Het team wil zelf graag creatief bezig zijn. Bovendien hebben we veel nieuwe mensen, dus zo’n teamsessie is ook goed voor de onderlinge bonding.”

Susanne is erg enthousiast over de workshop. “Iedereen was volop geconcentreerd, er was zoveel focus en rust. Om zelf goede beeldende lessen te kunnen geven, is het belangrijk om regelmatig ook zelf te ervaren hoe het is om creatief bezig te zijn.”

De leerkrachten zijn door de deskundigheidsbevordering zekerder in het bedenken en geven van de beeldende lessen

Susanne is al jaren bezig met het versterken van cultuuronderwijs op OBS Voordorp. “Als kind werd ik vaak meegenomen naar musea en de schouwburg, dus het is er bij mij wel met de paplepel ingegoten. Ik heb het altijd belangrijk gevonden dat íedereen de mogelijkheid krijgt kennis te maken met kunst en cultuur. Toen ik me kon specialiseren in die richting door de opleiding tot interne cultuurcoördinator te volgen, dacht ik: die is voor mij!”

OBS Voordorp besteedt aandacht aan meerdere kunstvakken, zoals muziek, dans en drama, maar Susanne heeft zich de afgelopen jaren vooral gericht op het versterken van de kwaliteit van het vak beeldend. Ze wilde het team met trainingen meer houvast geven tijdens het lesgeven in de atelierrondes die ze op OBS Voordorp organiseren. Daarin werken de leerlingen van groep 5 tot en met 8 groepsdoorbrekend in drie lessen aan beeldend werk onder begeleiding van de eigen leerkracht of externe vakdocent. “Het team had veel vragen over beeldende technieken; hoe organiseer je iets met papier-maché? Hoe kan ik kinderen goed begeleiden tijdens het kleien? Ook wilden de leerkrachten weten hoe je een beeldende les het beste kan organiseren; hoeveel tijd kost een onderdeel? Hoe deel ik een les in?” Daarom zette Susanne extra in op teamtrainingen van vakdocenten waarin voorbeeldlessen werden gegeven. “Het is erg nuttig om de opdracht als leerkracht eerst zelf te doen, voordat je hem overdraagt aan je leerlingen.”

“We zijn ook begeleid bij de vraag hoe je een les, zoals uit de onlinemethode Laat maar Zien die gemaakt is voor een beeldende techniek, bijvoorbeeld kleien, kan omzetten naar een andere techniek”. Zo worden leerkrachten flexibeler en kunnen ze makkelijker verschillende lessen maken. Daarnaast heeft het team veel aandacht besteed aan reflectie: welke reflectievragen kun je stellen als leerkracht? Hoe kun je kinderen samen laten reflecteren? “De leerkrachten zijn door de deskundigheidsbevordering zekerder in het bedenken en geven van de beeldende lessen. Ze durven makkelijker de tijd te nemen voor een beeldende opdracht. Ze kennen de fases van het creatief proces beter, dus durven ze daar meer mee te experimenteren. Het gaat niet om het resultaat, maar ook om wat er in het proces gebeurt.”

Susanne houdt zich al tien jaar bezig met het inbedden van cultuur in het curriculum. “In het begin was het best zwaar. Als je iets wilt bereiken met cultuuronderwijs op school, moet je een lange adem hebben. Ik hoorde collega’s wel eens verzuchten dat ze een atelier moesten voorbereiden en niet wisten wat ze nu weer moesten verzinnen.” Susanne legde zich daar niet bij neer. Met kleine stapjes ging het elk jaar beter. Eerst deden ze drie atelierrondes in het jaar, inmiddels zijn dat er vijf.

In de loop der tijd heeft Susanne ook aanpassingen doorgevoerd. Zo nemen de kinderen hun werk nooit direct mee naar huis, het wordt altijd eerst op school geëxposeerd in speciale vitrines. Dat zorgt er direct voor dat kinderen meer hun best gaan doen, want ze weten dat het wordt bekeken. “Het valt me op dat kinderen zo leuk en geïnteresseerd kunnen kijken naar dingen die andere kinderen hebben gemaakt.” Ook de leerkrachten zijn meer betrokken tijdens de beeldende lessen. “We hebben afgesproken dat je als leerkracht nooit andere dingen gaat doen, zoals werk nakijken. Je loopt rond en geeft feedback. En we hebben er een beoordeling aan gekoppeld. Tijdens de lessen bespreek je het proces aan de hand van een reflectieformulier. Kinderen mogen zichzelf beoordelen. Uiteindelijk geeft ook de leerkracht een beoordeling, gebaseerd op het gehele proces.”

Susanne heeft geleerd wat erbij komt kijken om een kunstvak naar een hoger niveau te tillen. “Je moet keuzes durven maken. Wat is de meerwaarde? Het doel bij ons was heel duidelijk, we wilden het niveau van beeldende vorming omhoog krijgen. Ga als icc’er op zoek naar iets dat behapbaar is voor je school. Iets waar ook iedereen wat aan heeft. Pas daarna kijk je wie je van het team bij dat plan kan betrekken. Dat kan de bouwcoördinator zijn, of mensen die affiniteit hebben met het vak. Bedenk wat er nodig is om dat te regelen. Kleine stapjes, maak het niet te groot. Ik denk dat er best veel scholen zijn met een icc’er, maar die moeten wel voldoende tijd krijgen om kunst en cultuur goed neer te zetten. Daar moet je als school echt voor kiezen.”

Het helpt om een koppeling te maken met de onderwijsmethode. “Heel veel scholen werken steeds meer projectmatig. Dat maakt de koppeling naar kunstvakken makkelijker. Wij werken met de methode Alles-in-1. Daar zitten al mooie voorbeelden voor kunstonderwijs in verwerkt. We hebben aan elk thema een atelierronde gekoppeld. Hier liggen altijd de SLO-kerndoelen aan ten grondslag. We hebben afgesproken dat we alleen dingen doen die passen bij het lopende thema. Dat geeft veel houvast voor jezelf en het team.”

Ondertussen hebben de leerkrachten in de workshop Samen een kunstwerk maken ook daadwerkelijk samen een kunstwerk gemaakt. “Het was heel leuk om te zien hoe iedereen zich ging bemoeien met het eindresultaat, alle werken moesten uiteindelijk één werk worden”.

In dit artikel van LKCA lees je meer tips hoe je kunst en cultuur een vaste plek in je onderwijs kan geven. Heb jij ook een goede tip of juist een vraag? Deel het in een reactie onder dit artikel.

Wist je dat?
… de activiteiten voor leerlingen op de website van Cultuur & School Utrecht via filters ook gekoppeld zijn aan thema’s en kerndoelen?

… je expertiseactiviteiten voor leerkrachten en icc’ers kunt filteren op thema’s, zoals Inspiratie/Kunst of Onderzoeken/Ontwerpen?